Poremećaji u ishrani

Poremećaji u ishrani

Poremećaj u ishrani nastaje najčešće kao posledica držanja restriktivnih dijeta, kod osoba koje su psihički i emocionalno osetljive. Poremećajishrane je veoma širok pojam koji obuhvata stanje od kompulzivnog prejedanja do anoreksije. Poremećaji ishrane uglavnom se javljaju u mlađoj životnoj dobi i adolescenciji. Karakterističan je:

• poremećen odnos prema hrani
• negativna slika o sopstvenom telu
• kao i narušeno samopoštovanje.

Zajedničko za poremećaje iz ove grupe je patološki strah od debljine i poremećena telesna shema – ove osobe doživljavaju sebe kao „debele“ i kada su realno neuhranjene, sa brojnim pridruženim poremećajima: raspoloženja, percepcije, odgovora na fizičke i emocionalne signale i obrazaca ponašanja vezanih za ishranu.

Najčešći poremećaji ishrane su anoreksija nervoza i bulimija nervoza.

Istraživaja ukazuju da se broj obolelih povećava iz godine u godinu.

Anoreksija

Anoreksija nervoza (starogrčki an – bez i oreksi – apetit) poremećaj je koji se javlja u 0,5–3,7 odsto celokupne populacije, više u 90% slučajeva se javlja kod ženskog pola, najčešće u uzrasnoj dobi od 13 do 18 godina, ali takođe mogu oboleti pretpubertetska deca, mlade, ali i starije žene – sve do menopauze, dečaci u adolescenciji, mladi muškarci... Anoreksija je sindrom koji obuhvata sledeće simptome:

1. Celokupno ponašanje je usmereno ka gubitku ili održavanju niske telesne težine: telesna težina se održava na najmanje 15% ispod očekivane (predviđene za starost, pol, visinu i konstituciju) ili je BMI niži od 17,5, drastična redukcija unosa hrane – restriktivni tip, „preokupirani“ su hranom u smislu sastavljanja jelovnika, kalorijskih izračunavanja, spremanja hrane za porodicu, a pritom sami ne uzimaju hranu, preskaču obroke, paralelno organizuju fizičku aktivnost, konstantno se mere na vagi i posmatraju u ogledalu i to po mogućnosti najveći deo dana, dok se bulimični tip prejeda i izaziva sam sebi povraćanje. Oba tipa mogu koristi purgative i laksative kako bi izgubili telesnu težinu.
2. Postojanje patološkog straha od debljine, često se može javiti opsesivno ponašanje u vidu opsesivnog čišćenja i pranja koje onemogućava svakodnevno funkcionisanje, depresivno raspoloženje je često kod ovih pacijenata.
3. Telesne komplikacije: neuhranjenost različitog stepena je glavni klinički znak, sa mnogobrojnim komplikacijama na svim organima, sekundarnim poremećajem žlezda sa unutrašnjim lučenjem i metabolizma i poremećaji telesnih funkcija. Gubitak potkožnog masnog tkiva, smanjenje i slabost mišićne mase, osteoporoza, koža je suva, perutava. Javljaju se anemija, usporen srčani rad i hipotenzija. Smanjena je funkcija gotovo svih žlezda sa unutrašnjim lučenjem, javlja se izostanak menstrualnog ciklusa – amenoreja.

S obzirom na kompleksnost poremećaja, u lečenju se koristi jedan integrativni terapijski pristup:

• multifokalan (telesna težina, ponašanje i emocije)
• multidisciplinaran (psihijatar, psiholog, gastroenterolog, endokrinolog, nutricionista)
• multimetodski (farmakoterapija, psihoterapija)
• Potrebna je edukacija o zdravoj ishrani, psihoterapija, savetovanje porodice, medikamentna terapija.

Bulimija

Bulimija nervoza (starogrčki bous – vo i limos – glad) javlja se kod 1–4% populacije, deset puta češće kod žena u odnosu na muškarce, prosečan uzrast javljanja bolesti je oko 18. godine, ali takođe mogu oboleti mlađe odrasle osobe. Uzroci su različiti, biološke, socijalne i psihološke prirode. Za razliku od pacijenata sa anoreksijom, osobe sa bulimijom su najčešće normalne ili blago povišene težine. Postoji stalna preokupacija jelom, neodoljiva želja za hranom i pacijent podleže epizodama preteranog uzimanja hrane, koje su najčešće unapred isplanirane (kada se unosi i do 10 puta veći kalorijski unos nego što je dnevno predviđeno), nakon čega (da bi se suprostavile gojenju) ove osobe uglavnom izazivaju povraćanje, manji broj jednostavno izbacuje sažvakanu hranu, preterano koriste laksative i diuretike, upražnjavaju ekscesivnu fizičku aktivnost. Na psihološkom planu ove osobe imaju patološki strah od gojaznosti, teškoća sa samopoštovanjem i kontrolom impulsa. U lečenju se koristi kombinacija farmakoterapije i psihoterapije.

Poremećaji ishrane su vrlo kompleksni i opasni po zdravlje, kako psihičko tako i fizičko i zahtevaju stručnu pomoć. Ukoliko u svom okruženju, među članovima porodice ili među vašim prijateljima primetite simptome nekog od ova dva poremećaja, razgovarajte sa njima i posavetujte ih da potraže stručnu pomoć.

Ivana Barbulović, psiholog ZZZZR Human Med